Herderstasje

Er zullen maar weinig planten zijn die zo herkenbaar zijn als het herderstasje (Capsella bursa-pastoris). Het is een plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae) en is daarmee dus een direct familielid van diverse koolsoorten. Het herderstasje is afkomstig uit het Middellandse Zeegebied en is cultuurvolger. De hele wereld is intussen zijn domein, al willen zeurpieten toch genoemd hebben dat deze soort niet voorkomt op Antarctica en enkele eilanden in de Stille Oceaan.

Herderstasje is een één- of tweejarige plant die van 5 tot 50 centimeter hoog kan opgroeien. Dat verschil in grootte is het gevolg van betreding of dichtheid van de bodem. Zijn naam dankt hij uiteraard aan de zo kenmerkende vorm van zijn hauw.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Capsella, is terug te voeren op het Latijn, waar capsella een verkleinwoord is van 'koffer' of 'houder' en dus 'koffertje' of of 'houdertje' betekent. Het tweede deel bursa-pastoris betekent in het Latijn – en je voelt hem al aankomen – ook 'herderstas'.

Het lijkt erop dat er tot de Middeleeuwen geen (opgeschreven) medicinale toepassingen zijn geweest, maar tijdens die periode werd het als papje rond de polsen van baby's met geelzucht geplaatst. Nicolas Culpeper schrijft in zijn 'Complete Herbal: A Book of Natural Remedies for Ancient Ills' (1653): “...the juice being dropped into the ears, heals the pains noise and mutterings thereof." Herderstasje werd gebruikt als ontstekingsremmer en als middel tegen Sint Antoniusvuur, het potentieel dodelijke gevolg van een vergiftiging door moederkoren.

Traditioneel wordt de plant geassocieerd met bloedingen, vooral na de bevalling. Ingenomen als een thee (technisch gezien is het dan een tisane) zou het bloedvatvernauwend werken en wetenschappelijk onderzoek lijkt dat effect aan te tonen[1][2], al moet het vakblad waarin die positieve resultaten gepubliceerd werden niet al te serieus worden genomen. Bij afwezigheid van andere werkzame kruiden werd het herderstasje ook ingezet als middel tegen malaria.

Jonge rozetblaadjes kunnen gebruikt worden in salades of gesmoord in soepen. In China staat de plant bekend als jìcài (荠菜; 薺菜). In de omgeving van Shanghai wordt het gewokt met andere ingredienten als vulling voor mini-loempia's (wontons). In Japan is het herderstasje een van de ingredienten voor een speciaal gerecht, zevenkruidenrijstpap, tijdens het Festival van de Zeven Kruiden ofwel Nanakusa no sekku (七草の節句) op 7 januari (Jinjitsu). Als we overstappen naar Korea dan staat het herderstasje als groente op het menu in het karakteristieke Koreaanse gerecht namul (verse peulen en wilde groenten).

[1] Ghalandari et al: Effect of Hydroalcoholic Extract of Capsella bursa pastoris on Early Postpartum Hemorrhage: A Clinical Trial Study in Journal of Alternative and Complementary Medicine – 2017
[2] Naafe et al: Effect of Hydroalcoholic Extracts of Capsella Bursa-Pastoris on Heavy Menstrual Bleeding: A Randomized Clinical Trial in Journal of Alternative and Complementary Medicine – 2018