Iriswortel

Ah, die prachtige irissen met hun elegante bloemen die in elke tuin en in elk boeket niet misstaan. Irissen behoren tot een geslacht met wel 300 verschillende soorten die de hele wereld als hun domein hebben. Wij beperken ons hier tot de baardirissen, een subgeslacht, waartoe de inheemse blauwe lis of Duitse lis (Iris germanica) en de wat exotischer Florentijnse lis (Iris pallida) behoren.
[Duitse lis en Florentijnse lis]
Irissen hebben een forse, kruipende en zich vertakkende wortelstok. De wat blauwgroene, zwaardvormige bladeren reiken ongeveer even hoog als de bloemen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Iris, vernoemt de personificatie en godin van de regenboog en boodschapper van de goden in de klassieke Griekse mythologie. Het Griekse ιρις betekent dus ook 'regenboog'. Het (eerste) tweede deel, Germanica, betekent natuurlijk 'Duitsland'. Het woord werd het eerst gebruikt door Julius Ceasar die daarmee de stammen ten oosten van de Rijn bedoelde. De betekenis van het woord is volstrekt onduidelijk, maar het zou mij niet verbazen als de man daarmee 'barbaren' bedoelde. Het (tweede) tweede deel, pallida, is afgeleid van het Latijnse woord pallere, wat 'bleek (worden)' betekent. Hij is inderdaad wat fletser van kleur. En jawel: het Engelse woord pale stamt inderdaad af van het woord pallere.

Van beide irissoorten worden de wortels gebruikt in de werelden van parfumerie, medicijnen en drankstokerijen. Daar staan ze bekend als orris root, wat een onverklaarde verbastering is van 'iris'.

Een iriswortel wordt geoogst, gedroogd en dan wel vijf jaar bewaard om te rijpen. Gedurende deze periode zullen de plantaardige vetten en oliën afbreken en oxideren. Daardoor ontstaan nieuwe stofjes die waardevol zijn bij het samenstellen van dure parfums. De 'verouderde' wortels ondergaan een stoomdestillatie en daardoor ontstaat een olie-achtige substantie die men irisboter of orris oil noemt. Je zult snappen dat het een uiterst kostbaar proces is en een kilo irisboter kost al snel rond de €100,000. De geur doet dan denken aan die van viooltjes, maar dieper en geraffineerder.

Vroeger werd aan baby's, die last van hun doorkomende tandjes hadden, een stuk iriswortel gegeven om op te kauwen. Het zou de klachten verminderen en licht verdovend werken. In de Middeleeuwen verwerkte men iriswortel in medicijnen tegen bronchitis, oedeem en leverkwalen. Ook werd de wortel tot poeder gemalen en in een zakje op het lichaam gedragen. De edelen in de 18e eeuw strooiden geurig iris wortelpoeder op hun pruiken.
Ook menig merk gin krijgt tegenwoordig nog zijn specifieke geur en smaak door het toevoegen van iriswortel. Denk aan het bekende Bombay Sapphire in de blauwe fles, maar ook de vaderlandse Dry Gin van Rutte maakt gebruikt van orris root.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten