Javaanse gember

We hebben er met z'n allen voor gezorgd dat Javaanse gember (Curcuma zanthorrhiza) een soort identiteitscrisis heeft. Javaanse gember is namelijk helemaal geen gember, maar een geelwortel (kurkuma of koenjit). Uiteraard is het wel familie van de gember. Vervolgens schrijft iedereen elkaar weer na op internet (lees: onnozele gezondheidssites die zo graag willen dat je hun handelwaar koopt) en wordt de wetenschappelijke naam van deze specerij vaak foutief als Curcuma xanthorrhiza opgeschreven.

Die 'x' is dus fout en het gebruik in xanthorrhiza wordt door mensen, die wat hebben doorgeleerd, een 'orthographical error' genoemd. Het is een type- of taalfout die ooit per ongeluk in een wetenschappelijk document terecht is gekomen.
Terug naar de Javaanse gember, die onder mensen met Indische voorouders wellicht beter bekend is als temoe lawak (in het Javaans) of koneng gede (in het Soendanees). In Suriname noemt men hem gele gember. De plant is inderdaad oorspronkelijk afkomstig van het Indonesische eiland Java, maar heeft zich al eeuwen geleden verspreid over omliggende gebieden. Tegenwoordig wordt de Javaanse gember in bijna heel Zuidoost-Azië verbouwd voor diens smakelijke wortelstok.

De Javaanse gember houdt van een tropisch klimaat en gedijt het best op hoogtes van 1500 meter boven zeeniveau.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Curcuma, is afgeleid van het Arabische kurkum, wat uiteraard 'geelwortel' betekent. Dan lijkt het spoor dood te lopen, maar via het oud-Grieks komen we uit bij het woord krokotos (κροκωτος) wat 'geelbruin' betekent en tevens de bron is van de woorden krokus en krokodil. Het tweede deel, zanthorrhiza, is een combinatiewoord uit het Grieks, waar xanthos (ξανθος) 'geel' en rhiza (ριζα) 'wortel' betekent. Samen is dat dus 'geelwortel' en dan blijkt direct hoe die taalfout is ontstaan.

Behalve curcumine zitten er wat etherische oliën in de Javaanse gember. Ook bevat de Javaanse gember een stofje met de naam xanthorrhizol, wat een lichte oestrogene werking lijkt te hebben. Verder wordt deze specerij in Indonesië als geneeskrachtig kruid ingezet tegen uiteenlopende kwalen als leverschade, hoge bloeddruk, diabetes en kanker. Voorlopig wetenschappelijk onderzoek lijkt aan te tonen dat xanthorrhizol, een stofje in de Javaanse gember, een behoorlijk potent effect heeft[1]. Maar, zoals altijd, is er een probleem hoe je de werkzame stoffen op de juiste plaats in het lichaam krijgt. Want slik je teveel dan blijkt datzelfde stofje weer behoorlijk giftig te zijn. Zo giftig zelfs dat het als middel tegen luizen en mijten wordt ingezet.

Nee, mijn advies is om Javaanse gember slechts te gebruiken als smaakmaker en kleurgever in enkele die vele heerlijke Indische gerechten die waar wij zo van kunnen smullen.

[1] Oon et al: Xanthorrhizol: a review of its pharmacological activities and anticancer properties in Cancer Cell International - 2015. Zie hier.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten