Scharlei (of Muskaatsalie)

Scharlei (Salvia sclarea), ook wel muskaatsalie, is een tweejarige plant binnen de grote familie der lipbloemigen (Lamiaceae). Het is een behaarde kruidachtige plant die inheems is in Zuid-Europa, Noord-Afrika en Zuidwest-Azië. In Nederland en België wordt de plant aangeboden als tuinplant. De plant verspreidt een sterke muskusachtige geur die, afhankelijk van de neus, als geurend naar menselijk zweet, naar hooi of zelfs naar lavendel wordt omschreven. Die geur wordt veroorzaakt door sclareol, een vluchtig terpeen.
De scharlei is een tweejarige zomerbloeier die in het tweede jaar een hoogte kan bereiken van wel een meter. De lipbloemen zijn lichtblauw, roze of lila en gaan vergezeld van grotere schutbladen. Die schutbladen kunnen variëren van wit tot wijnrood of lila.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Salvia, is te herleiden tot het Latijnse woord salvere (‘redden’), een woord dat zelfs nu nog in het Engels te herkennen is als save. Het tweede deel, sclarea, is afkomstig uit het Latijn, waar clarus 'helder' betekent, gekoppeld aan het voorvoegsel ex 'vanuit', maar misschien volgens mij zelfs van oculus ('oog'). Ooit dachten artsen namelijk dat een zalf van de scharlei kon helpen om 'helder te kunnen zien'. De Nederlandse benaming scharlei is overduidelijk ook afgeleid van diens Latijnse naamgeving.

De zaadjes van de scharlei hebben namelijk een ietwat gelachtige coating. Als gevolg daarvan – en daar komt het – bevatten oude kruidenboeken soms het advies om een zaadje in een oog te plaatsen om op die manier een object uit het oog te vissen. Een vliegje in je oog zal zich namelijk hechten aan die plakkerige gel en daardoor eenvoudig te verwijderen zijn.

Dit gebruik wordt ook gemeld door de in zijn tijd beroemde botanicus en herbalist Nicholas Culpeper (1616-1654) in zijn boek 'Complete Herbal' (1653). Hij noemde de plant in dat boekwerk clear-eye ('helder oog'), een naam waarnaar zijn wetenschappelijke soortnaam ook naar verwijst.

Uit de plant kan ook een essentiële olie gewonnen worden die nog steeds in parfums toegepast wordt. Tevens wordt hij toegevoegd aan wijnen, likeuren en vermouths als smaakmakend ingrediënt. Het is dan eigenlijk een vorm van oplichting, omdat die dranken op een natuurlijke manier hun zoetige smaak horen te krijgen.

De scharlei kan op dezelfde manier in de keuken en in recepten gebruikt worden als de reguliere salie ((Salvia officinalis). Je moet echter wel houden van de wat aparte geur van de plant, want die is niet voor iedereen weggelegd.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten