Dotterbloem

Een beetje jeugdsentiment is de dotterbloem (Caltha palustris). Vroeger toen alles nog beter leek te zijn speelden kinderen veel buiten en wisten precies hoe een dotterbloem er uit zag. Kom daar tegenwoordig nog maar eens om. Nu hebben kinderen vaak eelt op de toppen van hun vingers omdat ze dagelijks urenlang nutteloze games spelen op hun computer.

De dotterbloem wordt tot 40 centimeter hoog en houdt van een vochtige omgeving met zuurstofrijk water, maar is zoutmijdend. Daardoor ontbreekt deze soort in de zeekleigebieden. Daardoor vormt in Friesland de overgang van veen naar zeeklei de noordelijke grens voor de dotterbloem. De soort hebben intens dooiergele bloemen. Gewoonlijk zijn het er vijf, maar meer komen ook geregeld voor. De dotterbloem bloeit vooral in het midden van de lente en dat doet hij dan niet alleen: hij bloeit soms zo uitbundig dat er een gele gloed over het landschap lijkt te handen.

Door urbanisatie, ontwatering en bemesting is de dotterbloem sterk achteruit gegaan. Het politieke geneuzel over nitraat raakt ook deze soort, want hij is in staat veel nitraat op te nemen. Meer dotterbloemen betekent dus minder nitraat.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Caltha, is afgeleid van het Oud-Griekse woord kálathos (κάλαθος), wat een op een vaas lijkende mand, gemaakt van riet of twijgen was. Het probeert de vorm van de bloem te beschrijven. Het tweede deel, palustris, is gevormd uit het Latijnse woord palūs, wat 'moeras' betekende. Het beschrijft de favoriete standplaats van de dotterbloem. De oorsprong van het woord 'dotter' is ook bekend: het Middelnederlandse woord 'doder' (dodre) betekende ‘(ei)dooier’, daarmee verwijzend naar de gele kleur van de bloemen.

Ik zou de dotterbloem niet direct in je salade verwerken, want hij bevat een aantal gevaarlijke stofjes. De belangrijkste daarvan is protoanemonin. Innemen van wat grotere hoeveelheden lijdt onherroepelijk tot stuiptrekkingen, braken, bloederige diarree, duizeligheid en flauwvallen. Contact van de huid of slijmvliezen met de sappen kan tot blaarvorming of ontstekingen leiden.

Jongere planten en bloemknoppen lijken wat minder giftige stoffen te bevatten en verhitting breekt deze stoffen goed af. Die jonge bladeren of knoppen moeten een paar keer worden ondergedompeld in vers kokend water tot ze beetgaar zijn. Snij ze in kleine stukjes en serveer ze licht gezouten, gesmolten boter en azijn. In Duitsland worden zeer jonge bloemknoppen soms als kappertjes (Capparis spinosa) bereid door ze eerst te koken en vervolgens in te maken in azijn. Ze staan bij onze oosterburen bekend als falsche Kapern.

In deze periode met voortdurend stijgende prijzen is dat misschien niet eens zo'n slecht idee om die 'nep kappertjes' hier ook eens te proberen.