Varkensgras

Harlingers, die hun blik wel eens naar beneden richten, moet het opgevallen zijn: tussen de tegels groeit de laatste twee jaar plotseling een laagblijvend plantje. Het kruipgoed lijkt zich zelfs explosief uit te breiden en de vraag is daarom welk plantje het nodig vond om onze stad te veroveren.

De naam van dit plantje is varkensgras (Polygonum aviculare). Die naam zou het plantje danken aan het feit dat het ooit door rondscharrelende varkens werd gegeten, samen met de grassen die er omheen groeiden. Ik denk dat het een verzonnen verhaal is, plus varkensgras is namelijk ook nog eens geen gras. Nee, varkensgras is een lid van de familie van duizendknopen en daarom zou de naam 'liggende duizendknoop' veel meer voor de hand liggen.

Varkensgras is een pioniersoort die algemeen voorkomt op plekken waar behoorlijk veel stikstof en fosfaat in de bodem zit. Het is een eenjarige, dof donkergroene plant met soms naar rossig neigende stengels. Hij kiemt omstreeks mei en vormt allereerst een rechtopstaande hoofdstengel. Dan vertakt hij zich en ontstaat er een mat van kringvormige stengels. Hij wortelt diep met een penwortel, waardoor hij beter droogte en nattigheid kan overleven dan grassen en mossen. De meest natuurlijke standplaats van varkensgras is te vinden aan de zilte zeekust, waar het op het vloedmerk groeit. En daar is het antwoord waar varkensgras zo plotseling vandaan gekomen is. Het plantje is aan de kust ontsnapt en zoekt nu zijn weg landinwaarts.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Polygonum, is een combinatiewoord uit het Grieks: poly (πολυ) is 'veel' en gonna (γοννα) is 'knoop' of 'gewricht'. De Grieken wilden niet tot duizend tellen en vonden veelknoop wel genoeg. Het tweede deel, aviculare, is Latijn en betekent 'kleine vogel', een verklaring van de piepkleine witte bloempjes.

Varkensgras is dus geen exoot, maar een inheemse plant die zijn leefgebied uitbreidt. Misschien door de opwarming van de aarde, misschien ook door milieuvervuiling. In eerste instantie lijkt de opmars van varkensgras geen probleem, maar hij kan wel een lastpak worden. De gevormde ronde matten kunnen meer dan een meter in doorsnede worden en na een regenbui kunnen die behoorlijk glad worden. Dat levert weer een gevaar op voor mensen die slecht ter been zijn.

Wat kunnen we aan varkensgras doen? We zouden een stadskudde varkens kunnen loslaten op het probleem, maar daar zal de gemeente Harlingen vast geen toestemming voor geven. Een andere optie is hem als kruid of groente te gebruiken. In zuidelijk Vietnam wordt het rau đắng ('bittere groente') genoemd en veelvuldig gebruikt in soepen en stoofpotjes.