Mierikswortel

De mierik (Armoracia rusticana) is als plant misschien wat onbekend, maar zijn lange witte penwortel staat bekend onder de naam mierikswortel. Hij smaakt een beetje naar radijs. Van de mierikswortel wordt een soort mosterd gemaakt met een scherpe, maar wat lege smaak. De mierikswortel zelfs heeft nauwelijks een aroma en pas wanneer je hem snijdt of raspt dan komt de scherpe mosterdolie vrij. In Japan is er een nog sterkere variant, die onder de naam wasabi de smaakmaker voor sushi is.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Armoracia, is afkomstig uit het Latijn. Via de veroveringsdrift van de Romeinen werd ook een oud Keltisch woord ingepikt en uiteindelijk kunnen taalkundigen zeggen dat het ‘(wonend of groeiend) bij de zee’ betekend moet hebben. Het Latijnse woord Aremorica duidde ooit ook de Franse kustgebieden van Bretagne en Normandië aan. Uiteindelijk zegt de naam dus iets over het oorspronkelijke leefgebied van de plant. Het tweede deel, rusticana, heeft een wat eenvoudiger herkomst: het Latijnse rus betekent ‘platteland’ en is ook de bron van ons woord 'rustiek'.

Het Nederlandse woord ‘mierik’ zelf is een combinatiewoord. Via het Middeleeuwse Nederlandse woord meradic kunnen we het woord uitsplitsen tot ‘meer’ en ‘radic’ (radijs). Waarbij radic weer afkomstig is uit het Latijnse radix (wortel). Je hebt bij een mierikswortel dus eigenlijk ‘meer wortel’ ten opzichte van een radijs.

De mierikswortel in diverse culturen in gerechten toegepast en toch heeft diezelfde wortel wel wat schaduwkanten. De wortel bevat een tweetal glucosinolaten (sinigrin en gluconasturiine), die verantwoordelijk zijn voor de scherpe smaak. In kleine hoeveelheden is er niets aan de hand, maar bij wat grotere hoeveelheden ontstaat overmatig zweten, irritatie van de maagwand en de ingewanden, verlies van spierkracht en desoriëntatie. Bij echt grote hoeveelheden kan bloederige diarree en overgeven optreden.

En, zoals zo vaak het geval is, wordt de wortel ook ingezet in de hoop bepaalde klachten te verlichten. Het wordt ingezet als vochtafdrijvend middel (bij overdaad ontstaan juist weer problemen bij het plassen), urineweginfecties, bronchitis, sinusitis, hoesten en ingegroeide teennagels. Uit onderzoek is gebleken dat het wel een bepaalde antibacteriële werking heeft en het verwijdt zeker je luchtwegen door die scherpe smaak.

Tijdens het Joodse Pesach wordt mierikswortel gegeten als het maror (mar betekent ‘bitter’), ofwel het ‘bittere kruid’ en dan verbeeldt het de moeilijke tijden die de Joden tijdens de slavernij in Egypte hebben doorgebracht. In de Joodse keuken wordt de mierikswortel nog gebruikt als smaakmaker met de naam chrain voor visgerechten. Dat gebruik had vroeger ook een tegenhanger in de oude Egyptische keuken waar mierikswortelolie ook heel belangrijk was bij bepaalde gerechten.