Bergcentaurie

Ik moet eerlijk toegeven dat de bergcentaurie (Centaurea montana) aantrekkelijk genoeg uitziet om hem in je voortuin te willen hebben. Deze soort is inheems in de zuidelijke Europese bergen. Als we iets specifieker willen zijn, dan kunnen we melden dat hij daar groeit in weilanden en open bossen, waar de zon vrij spel heeft. De plant zelf kan een hoogte bereiken van zo'n 70 centimeter. De bergcentaurie bloeit van mei tot augustus met prachtige lila tot paarse bloemen.

[Foto: Bauke Koster]

 Zoals gezegd is de bergcentaurie aan leuke plant om in je tuin aan te planten, maar tegelijkertijd bestaat de mogelijkheid dat ook deze soort zal pogen te ontsnappen. Geen wonder dus dat we deze plant steeds vaker op plekken aantreffen waar hij nimmer is aangeplant.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Centaurie, is afgeleid van het Oudgriekse woord kéntauros (Κένταυρος), waarmee ooit een lid van de woest ras uit de Griekse regio Thessalia werd aangeduid (alles ten noorden van Athene werd al gauw gezien als woest en barbaars), maar tegelijkertijd behoorde een centaur tot de Griekse mythologie, waar het een mens (of dier) was met het bovenlichaam van een mens en de rest van een paard. Het tweede deel, montana, is te herleiden tot het Latijnse mons ('berg') en waarin we het hedendaagse Engelse woord mountain nog herkennen.

De bergcentaurie heeft de vervelende neiging om ecosystemen te domineren indien de voorwaarden daartoe goed genoeg zijn. Veel familieleden van deze soort zijn – vooral in Noord-Amerika – zo in aantal uitgebreid dat men ze als invasieve soort zijn gaan beschouwen. Het lastige is ook dat, als je hem uitgraaft, er maar een klein stukje wortel hoeft achter te blijven en de plant begint zijn leven gewoon weer opnieuw.

In Midden- en Zuid-Europa werd de bergcentaurie ooit ingezet voor diens medicinale eigenschappen. Een extract zou een middel zijn om vermoeide ogen tot rust te brengen. Uiteraard meende men dat het grootste positieve effect te behalen was bij blauwe ogen, een overblijfsel van de Middeleeuwse signaturenleer. De gedroogde bloemen zouden hoesten tegengaan, ietwat vochtafdrijvend zijn en een milde zuiverende werking hebben. Ook zou spoelen kunnen helpen tegen bloedend tandvlees en druppelen zou weer helpen bij een ontstoken slijmvlies (of bindvlies) van het oog (conjunctivitis). Het probleem is echter dat de werking nooit wetenschappelijk onderzocht is. Het is dus een kwestie van geloof en hopen op een goede afloop.

Tenzij je in homeopathie gelooft, dan geloof je álles.