Baobab

De Afrikaanse baobab of apenbroodboom (Adansonia digitata) is een van de meest karakteristieke bomen van Afrika. Zijn bijnaam, de ondersteboven-boom, heeft hij te danken aan de vorm van de boom: een enorme gezwollen stam met een kruin van takken die op een wortelstelsel in de lucht lijkt. Omdat de kruin van takken het grootste deel van het jaar kaal is, lijkt het of de boom omgekeerd in de aarde staat.

Van de acht soorten die (nog) bestaan binnen het Adansoniageslacht, groeien er zes uitsluitend op Madagaskar; de Afrikaanse baobab soort komt algemeen in Afrika voor en één soort is inheems in het noorden van Australië. De Afrikaanse baobab groeit langs de zuidelijke rand van de Sahara tot in Zuid-Afrika. Het is de dikste boom ter wereld (met soms een omtrek van meer dan tien meter) en de boom kan soms breder zijn dan hij hoog is. Een baobab kan heel oud worden en een exemplaar in Zimbabwe bleek na onderzoek circa 2450 jaar oud te zijn. Naarmate de boom veroudert, wordt de stam hol en wordt dan zelfs als hut, winkel of zelfs café gebruikt.

De Afrikaanse baobab bloeit met prachtige crèmewitte bloemen, die alleen ’s nachts opengaan. Ze zijn groot en hangen afzonderlijk aan een bloemsteel. Ze zijn daarmee aangepast aan bestuiving door nectardrinkende vleermuizen. Na de bloei ontstaan de ovale vruchten met zuur, eetbaar vruchtpulp en vele zaden. Die zaden zijn de oorsprong van zijn naamgeving: baobab is afgeleid van het Arabische abū ḥibāb, wat 'vader van veel zaad' betekent.

Enorme hoeveelheden water worden in de stam opgeslagen, wat nodig is om de boom in droge tijden te laten overleven. Bosjesmannen in de Kalahari overleven door het water in de stam op te zuigen met holle grasstengels.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Adansonia, eert de Franse botanicus Michel Adanson (1727-1806). Een groot deel van werkzame leven bracht hij in Senegal door met het bestuderen van inheemse flora en fauna, waaronder de Afrikaanse baobab. Het tweede deel, digitata, is afgeleid van het Latijnse digitate, wat 'vingers hebbend' betekent en de vorm van het blad beschrijft.

Het vruchtvlees is zeer voedzaam en zit vol met vitamine C. In Afrika maakt men een verkoelende drank van het vruchtvlees die beschermt tegen scheurbuik en ook in andere opzichten een medicinale werking zou hebben. Uit het zaad kan een goudgele olie worden gewonnen. Deze extra virgine baobabolie heeft een ietwat nootachtige smaak en wordt in Afrika veel gebruikt voor bakken en braden.

Van de vezels van de stam worden touw en kleding gemaakt. De schors, bladeren en vruchten van baobab spelen allemaal een rol in de traditionele geneeskunst in Afrika. Van de talloze traditionele gebruikswijzen van deze boom hebben er vele een magische achtergrond, ongetwijfeld verband houdend met de bizarre vorm van de boom.

Biologische rode baobabthee en baobabolie kan men hier kopen.