IJslands mos

De natuur is ons weer eens te slim afgeweest, want IJslands mos (Cetraria islandica) is helemaal geen mos. Het lijkt er alleen maar op. IJslands mos is namelijk een korstmos. Dat is een samenwerkingsverband, een symbiose, tussen twee verschillende soorten. In dit geval een alg en een schimmel. De alg verzorgt de fotosynthese, terwijl de schimmel zorgt voor bescherming omdat deze om de alg heengegroeid is. Het IJslands mos heeft een vorm van een gaffelvormig vertakt groen, bruingroen, grijswit tot rossig gekleurd 'gewei', wat men in de biologie een thallus noemt.

IJslands mos is inheems op in rotsachtige gebieden in noordelijk Europa, maar komt voornamelijk voor op IJsland, Schotland, Groenland en Spitsbergen. Ook in de arctische delen van Noord-Amerika is IJslands mos aan te treffen. Deze soort is extreem gevoelig voor milieuvervuiling en het lukt 'm alleen te overleven in omgevingen die superschoon zijn. In ons land komt de soort dus niet voor. De ramp met de kerncentrale van Chernobyl in 1986 is een behoorlijke aanslag op het bestaan van IJslands mos geweest.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Cetraria, is een afgeleide van het Latijnse woord Caetra, een cirkelvormig schild dat door Iberische strijders, bewoners van het Iberisch schiereiland, werd gebruikt. Het probeert de vorm van het korstmos te beschrijven. Het tweede deel, islandica, is Latijns en betekent uiteraard 'IJslands'.

Op IJsland menen de bewoners dat IJslands mos een soort manna is. Ze claimen dat de hemel hen een brood(vervanger) heeft gezonden die op de rotsen groeit. Inderdaad heeft IJslands mos enige voedingswaarde. In de zomer heeft het een slijmerig, rubberachtig mondgevoel, maar in de winter droogt het uit. Even water bijvoegen en het is weer net zo vies als in de zomerperiode. Maar honger maakt rauwe bonen zoet en dit voedingsmiddel heeft menig leven gered in tijden van schaarste.

[IJslandse hellingen bedekt met IJslands mos]

IJslands mos wordt toegepast bij de behandeling van ontstekingen in de mond en keel, verlies van eetlust, verkoudheid, droge hoest, bronchitis, indigestie, koorts, longziekte en nier- en blaasklachten. Soms wordt IJslands mos direct op slecht genezende wonden gelegd. Onderzoek heeft uitgewezen dat IJslands mos een stofje met de naam protolichesterinisch zuur bevat[1]. Daarvan is bekend dat het een sterke antibacteriële werking heeft.

Toch moet je oppassen, want IJslands mos heeft de neiging om zware metalen, zoals lood, op te nemen. Die verontreiniging kan eenvoudig in je bloedbaan worden opgenomen en je lichaam slaat dat weer op in het vetweefsel.

[1] Ingolfsdottir et al: In vitro susceptibility of Helicobacter pylori to protolichesterinic acid from the lichen Cetraria islandica in Antimicrobial Agents and Chemotherapy – 1997. Zie hier.