Yerba santa (of Bergbalsamien)

De yerba santa (Eriodictyon californicum) staat in zijn thuisland ook bekend als mountain balm (bergbalsem of bergbalsamien), consumptive's weed (teringkruid) and bear weed (berenkruid). Dit plantje behoort tot de familie der Hydrophylloideae, een onderfamilie van de grote familie der ruwbladigen (Boraginaceae). De yerba santa heeft nog een achttal familieleden en ze wonen allemaal in de wat drogere delen van de Verenigde Staten met hier en daar een uitloper naar Mexico.

[Image: pete @eastbaywilds.com]

Yerba santa ('heilig kruid' in het Spaans) is een struik die tot drie meter hoog kan opgroeien. De kleinere takken en bladeren zijn omhuld met een kleverige hars en bovendien vaak bedekt met een zwarte schimmel, Heterosporium californicum. De lansvormige bladeren kunnen tot 15 centimeter lang worden. Ze verspreiden een onaangename geur en smaken enorm bitter. Het is dus niet verwonderlijk dat deze niet al te appetijtelijke struik slechts in tijden van schaarste door planteneters wordt aangevreten. Om het wat goed te maken siert de yerba santa zich met mooie witte of lilakleurige trompetvormige bloemen.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Eriodictyon, is een combinatiewoord uit het Oudgrieks. Erion (ἔριον) betekent 'wol' en diktyon (δίκτυον) is 'net' of 'web'. Het beschrijft de onderzijde van het blad. Het tweede deel, californicum, betekent '(uit) Californië'.

De bladeren van de yerba santa werden door sommige stammen soms ingezet als middel om astma, luchtweginfecties en neusverkoudheid (rhinitis) te behandelen. Andere Indianenstammen gebruikten het om een papje van te maken voor de behandeling van wonden, insectenbeten, gebroken botten en zweren. Ook in een stoombad had het zijn nut: het werkte tegen aambeien. Als kruidenthee (of liever tisane om het woord 'thee' helemaal te vermijden) werkt het vochtafdrijvend en verhoogt het dus de urineproductie.

De yerba santa is in Nederland (nog) niet op de markt verschenen, al kun je hem vast wel via internet ergens bestellen. Maar waarom wordt de soort dan hier beschreven, zo kun je je terecht afvragen. Welnu, er wordt wetenschappelijk onderzoek naar de inhoudsstoffen van de yerba santa gedaan en de eerste resultaten lijken er op te wijzen dat eentje daarvan, sterubin, een potentieel effect heeft op dementie[1].

Sterubin heeft namelijk een sterke ontstekingsremmende werking op hersencellen die bekend staan als microglia. Het bleek ook effectief ijzer te kunnen verwijderen en dat is interessant omdat ijzer kan bijdragen aan schade aan zenuwen tijdens verouderingsprocessen en neurodegeneratieve ziekten, zoals dementie en de Ziekte van Alzheimer.

Het zal echter nog vele jaren duren voordat zo'n ontdekking als pil bij je apotheek verkrijg baar is. Zolang moet je maar proberen zo gezond mogelijk te leven, bijvoorbeeld via het Mediterrane dieet.

[1] Hofman et al: Sterubin: Enantioresolution and Configurational Stability, Enantiomeric Purity in Nature, and Neuroprotective Activity in Vitro and in Vivo in Chemistry - 2020. Zie hier.