Hokjespeul

Hokjespeul (Astragalus glycyphyllos) is de enige Nederlandse vertegenwoordiger van een geslacht dat wereldwijd ongeveer 1600 soorten omvat. De meeste familieleden voelen zich thuis in gebergten met droge, kalkrijke grond. De hokjespeul is dus een vreemde vogel binnen die club, die een bijna wereldwijde verspreiding heeft. 

Hokjespeul is een forse, vrijwel onbehaarde plant. De top van de penwortel gaat over in een klein vertakt stammetje, waaraan dikke, klimmende of liggende stengels ontgroeien. De blaadjes zijn eirond, de bloemen zijn groengeel en de zaden vormen zich in een tweehokkige peul. Hokjespeul behoort tot de vlinderbloemigen, waartoe ook erwten en tuinbonen behoren.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Astragalus, is afgleid van het Oudgriekse woord astrágalos (ἀστράγαλος), dat 'enkelbeen' betekende. Het beschrijft de wat geknoopte vorm van de wortel. Het tweede deel, glycyphyllos, is een combinatiewoord uit het Oudgrieks, waar glukus (γλυκύς) 'zoet' betekent en phullon (φύλλον) 'blad'. Samen is dat 'zoet blad' en dat klopt, want hokjespeul is namelijk ook familie van zoethout.

Vroeger werden de wortels inderdaad gebruikt als goedkope vervanging van zoethout. Maar hoekjespeul werd ook ingezet als geneeskruid. Het werkzame bestanddeel van de plant is glycoside, een chemische stof die is opgebouwd uit een suiker (het glycon) en een niet-suiker (het aglycon). Sommige van deze plantaardige stofjes zijn tegenwoordig bekend als calorie-arme suikervangers, zoals stevoïlglycosiden (uit stevia) of als hartritmeverstoorders (digitalisglycosiden) uit vingerhoedskruid. Zo zie je maar: de natuur blijft onvoorspelbaar.

De astragaluswortel bevat ook cycloastragenol, een stof die in verband wordt met verlenging van de telomeren en daardoor met levensverlenging. Deze claims zijn zeer omstreden, want [a] de onderzoeken zijn slechts in vitro en in proefdieren verricht en [b] verlenging van telomeren betekent niet direct dat je een stuk langer zult kunnen leven.

Maar, zoals je zo langzamerhand wel gewend bent, is de commercie (lees: kwakzalverij) met dit zwakke verhaal aan de haal gegaan. Doe een eenvoudige zoekslag op internet met het woord 'cycloastragenol' en je zoekresultaten blijken overspoeld met kreten als 'anti-aging', 'levensverlenging' en 'verjonging'. Voor een potje met slechts 30 capsules mag de lichtgelovige consument bijna €100 betalen. Dat betekent dat je per jaar zo'n €1200 armer bent, zonder dat je zeker weet dat je langer van je oude dag kunt genieten.

Nee, als je ooit hokjespeul in de vrije natuur aantreft, omdat je bijvoorbeeld een gezonde wandeling aan het maken bent, zou je eens op een blaadje kunnen kauwen. Het blijkt heerlijk natuurlijk zoet te zijn. Een beloning van Moeder Natuur.