Geelhartje

Vlas (Linum usitatissimum) is een oeroud cultuurgewas en heeft vermoedelijk vanuit de Centraal Aziatische steppen de wereld veroverd. In ons land leek de teelt van vlas ten dode opgeschreven, maar het streven naar 'geen plastic' en 'natuurlijk' levert nieuwe inzichten op. Voorzichtig beginnen landbouwers vlaszaad weer in te zaaien.

[Image: Fornax]

Vlas heeft echter in Nederland een broertje met de naam geelhartje (Linum catharticum). Geelhartje is een klein, teer plantje dat in de zomer bloeit met een vijftal witte bloembladen met in het centrum een geel hart. De bloemen staan bij deze plant sterk onder de invloed van het licht en openen en sluiten zich direct, als het licht sterker of minder sterk wordt.

Het geelhartje is wijdverspreid in Europa en direct aangrenzend Azië. Geelhartje houdt van zonnige plaatsen en een vochtige tot vrij natte, vooral kalkhoudende grond in duin- en natuurlijkere graslanden, bermen en bosranden.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Linum, is obscuur, maar is terug te herleiden tot het Griekse woord linon (λινον) dat 'linnen' betekent. Dat woord is op haar beurt weer verder terug te voeren tot het Akkadische woord kitû(m). In het tweede deel, catharticum, herkennen we al het ook in Nederland voorkomende woord 'catharsis'. In het Oudgrieks betekende kátharsis (κάθαρσις) zoiets als 'purgeren' of 'schoonmaken'. Denk dan vooral aan een iets te enthousiaste darmbeweging.

Inderdaad werd geelhartje in het verleden regelmatig ingezet als een zacht laxeermiddel. Dat betekent ook dat geelhartje licht giftig is. Dat klopt, want het plantje maakt minieme hoeveelheden cyanogene stofjes aan die in het lichaam worden omgezet tot het giftige cyanide. Dat zijn dezelfde stofjes die ook in vlaszaad worden aangetroffen.

De volksgeneeskunst heeft echter nog veel meer toepassingen verzonnen voor het geelhartje. Zo zou het werkzaam zijn bij de behandeling van spierreuma, leverklachten, geelzucht en problemen bij de stoelgang. Verder zorgen de gifstoffen er voor dat het plantje werkzaam zou kunnen zijn bij parasitaire wormpjes, is het vochtafdrijvend en is het een braakmiddel. Er is in ieder geval geen wetenschappelijk onderzoerk gedaan naar zowel de werkzaamheid als de veiligheid van middelen met geelhartje. Gebruik is derhalve geheel voor eigen risico.

Tot in het oneindige verdund durven homeopaten het voor te schrijven bij bronchitis, aambeien en bij uitblijven van menstrueel bloedverlies (amenorroe). Persoonlijk zou ik naar een huisarts gaan bij dit soort problemen, maar sommige mensen geloven nog steeds in deze totaal verouderde onzin. Homeopathie stamt immers uit de 18de eeuw, een periode zonder werkzame geneesmiddelen, antibiotica en vaccins.