Citroengeranium

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: een intacte citroengeranium scheidt te weinig van de werkzame stoffen uit om een effectieve verdrijver van muggen (muskieten) te kunnen zijn. Traditioneel worden de bladeren verbrand om zo via de rook die werkzame stoffen in een ruimte te verspreiden. In veel landen, waar binnenshuis nog op een open vuur wordt gekookt, gooien bewoners voor het slapen gaan nog even wat blaadjes van de citroengeranium op het smeulende resten van het vuur[1].

De citroengeranium (Pelargonium graveolens) is inheems in Zuid-Afrika, Zimbabwe en Mozambique. Deze plant vertoont zich aan de wereld als een rechtopstaande, meervoudig vertakte struik, die tot anderhalve meter hoog wordt. De bladeren zijn diep ingesneden, fluweelachtig en voelen zacht aan vanwege de klierharen. De bloemen variëren in kleur van lichtroze tot bijna wit. De plant bloeit van augustus tot januari. De bladeren kunnen sterk naar rozen ruiken, hoewel de bladvorm en geur kunnen variëren. Sommige planten ruiken heel sterk en andere hebben weinig tot zelfs geen geur. De meeste bladeren zijn diep ingesneden, terwijl anderen wat minder ingesneden kunnen zijn.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Pelargonium, is afgeleid van het Oudgriekse woord pelargós (πελαργός), wat 'ooievaar' betekende en probeert te verklaren dat de vruchten lijken op de snavel van een ooievaar. Het tweede deel, graveolens, is een combinatiewoord uit het Latijn: gravis is 'sterk' en olēns is 'geurend'.

De citroengeranium is van groot belang in de parfumindustrie en is alleen daarvoor al op grote schaal aangeplant in landen als Egypte, Algerije, Tunesië en Marokko. Uit de bladeren wordt een plantaardige olie gedestilleerd die bekend staat als geraniumolie. Die olie wordt, uiteraard sterk verdund in een neutrale massage-olie, veel ingezet voor aromatherapie en massages. Ook wordt het gebruikt om te mengen met dure rozenolie om die zo wat goedkoper te maken. Dat is niet zo vreemd, want geraniumolie bevat bijna dezelfde essentiële oliën die ook in rozenolie voorkomen: citronellol, nerol en geraniol. Vandaar ook dat de citroengeranium in Engelstalige landen bekend staat als rose-scented geranium.

Goed, de citroengeranium is vrijwel nutteloos om die vervelende muggen te verdrijven, maar wat kun je er dan nog mee? Het blijkt dat de bloemen en de bladeren ingezet kunnen worden als smaakmaker in cakes, jam, gelei, ijs, sorbets, salades, suikers en thee.

Zelfs in sommige exotische soorten pijptabak kunnen we de versneden bladeren aantreffen. Dan helpt de citroengeranium wél weer om muggen op veilige afstand te houden.

Wetenschappelijk onderzoek uit 2023 lijkt aan te tonen dat citroengeranium ontstekingsremmende eigenschappen heeft[2]. Ze remmen de activiteit van inhibit NF-κB and caspase-1, die allebei een rol spelen bij de immuunrespons bij infecties. Dat is handig, want dan heb je minder last als je 's nachts door zo'n zoemende lastpak gestoken bent.

[1] Bart Knols: Mug - 2009
[2] Pereira et al: Anti-inflammatory activity of essential oils from Tunisian aromatic and medicinal plants and their major constituents in THP-1 macrophages in Food Research International - 2023