Oublie

De oublie (Pentadiplandra brazzeana) is een altijdgroene struik of liaan die inheems is in delen van een aantal West-Afrikaanse landen. De plant groeit in Angola, de Democratische Republiek Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek, de Republiek Congo, Kameroen, Gabon en Nigeria. Als struik kan de oublie een hoogte bereiken van zo'n vijf meter, maar hij kan ook transformeren tot een liaan, die tot 20 meter hoog in de bomen kan klimmen. De struikvorm heeft meestal een massa vertakte uitpuilende wortels, terwijl de liaanvorm een grote, vlezige knol heeft.

[Image credit: Scamperdale]

Deze soort is getooid met tot 15 centimeter lange bladeren die donkergroen van kleur zijn. De bloemen hebben groene kelkblaadjes met een violette rand en staan in trossen in de oksels van de bladeren of aan het uiteinde van de takken. De individuele bloemen kunnen functioneel alleen mannelijk, alleen vrouwelijk of hermafrodiet zijn, allemaal op dezelfde plant. De vrucht is een bolvormige bes met een diameter van zo'n vijf centimeter, geheel rood van kleur of grijs gevlekt. De bes bevat veel zaden die omgeven zijn met roze vruchtvlees.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Pentadiplandra, is een combinatiewoord uit het Oud-Grieks, waar pénte (πέντε) 'vijf' betekende, diplóos (διπλόος) 'dubbel' en andrós (ἀνδρός) 'mannelijk'. Samen is het een verwijzing naar de een verwijzing naar de meestal twee series van elk vijf meeldraden. Het tweede deel, brazzeana, eert Jacques Savorgnan di Brazza, ook bekend als Giacomo Savorgnan de Brazza e Cergneu (1859-1888), een van oorsprong Italiaanse ontdekkingsreiziger met ook de Franse nationaliteit.

Het vruchtvlees van de bes van de oublie is superzoet. Zo zoet is het vruchtvlees dat men de hele boom maar de naam oublie heb gegeven: het Franse werkwoord oublier betekent immers 'vergeten'. Zuigelingen vinden melk, gezoet met vruchtvlees zo lekker zoet dat ze de moedermelk 'vergeten'.

[Image credit: Scamperdale]

Die zoete smaak is het gevolg van de aanwezigheid van een tweetal eiwitten met de namen brazzeïne en pentadine. Brazzeïne is zo'n 2,000 keer zo zoet als sacharose ofwel kristalsuiker[1]. Pentadine is ongeveer 500 keer zo zoet als suiker[2]. Beide moleculen zijn dus laagcalorische zoetstoffen of intensieve zoetstoffen, maar het gebruik is nog niet toegestaan in de Europese Unie en dat is jammer. De export van de bessen zou de economie van enkele West-Afrikaanse landen een steuntje in de rug kunnen geven.

De vrucht smaakt zoet voor mensen, apen en bonobo's, maar de westelijke laagland gorilla's (Gorilla gorilla) laten deze bessen links liggen, want die hebben twee mutaties in hun receptor voor de zoete smaak, de taste receptor type 1 member 3 (TAS1R3), waardoor ze brazzeïne niet als zoet ervaren.

[1] Ming, Hellekant: Brazzein, a new high-potency thermostable sweet protein from Pentadiplandra brazzeana B in FEBS Letters - 1994. Zie hier.
[2] Van der Wel et al: Isolation and characterization of pentadin, the sweet principle of Pentadiplandra brazzeana Baillon in Chemical Senses – 1989. Zie hier.