Komkommerkruid (of Borage)

Het komkommerkruid (Borago officinalis) draagt ook de namen bernagie of borage. Het is een aanwijzing dat het kruid hier niet inheems is en dat men ooit dacht dat het medicinale krachten had.

De roots van het komkommerkuid liggen in Syrië en zijn al in de oudheid over het gehele Middellandse Zeegebied verspreid. Ze zouden via reizende monniken naar het noorden zijn vervoerd om in de maar zijn richting onze contreien gereisd doordat monniken de zaden in hun kruidentuinen aan wilden planten. Jawel, ook voor zijn medicinale toepassingen, maar ook om hun bier een beetje pit te geven.

Het kruid zal in ons land niet verder komen dan een hoogte van zo’n 60 centimeter. De soort behoort tot de ruwbladigen en dat betekent dat alle onderdelen van de plant bedekt zijn met korte, zachte haartjes. Het meest opvallend zijn echter de prachtige azuurblauwe bloemen, die bloeien van mei tot september.

[Foto: www.wildflowerfinder.co.uk]

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Borago, is te herleiden tot het Latijnse woord reburrus, dat ‘ruw’ betekent en dus zijn beharing verklaart. Het tweede deel, officinalis, is ook van een Latijnse oorsprong: officium wordt vertaald met ‘dienst’, ‘functie’ of ‘handel’. Het is dus een plaats waar handel gedreven wordt, een office.

De aantrekkelijke bloemblaadjes worden, vooral in Mediterrane landen, gebruikt om salades wat op te fleuren. Die blaadjes hebben een vage, komkommerachtige smaak en dat verklaart natuurlijk ook direct zijn Nederlandse naam. Soms worden ook de jonge blaadjes in salades gebruikt.

In de wereld van de fytotherapie wordt gedacht dat een aftreksel van komkommerkruid zou helpen tegen reuma, nierontstekingen en tegen borst- en slijmvliesontstekingen. Bovendien zou het de urine-afdrijving bevorderen. In wijn en bier zouden de bloemblaadjes helpen tegen neerslachtigheid.

De zaden van het komkommerkruid bevatten een hoog gehalte aan gamma-linoleenzuur (GLA), een omega-6 vetzuur. De laatste paar jaar staan deze onverzadigde vetzuren in de belangstelling van allerlei wetenschappers, want ze hebben een gunstig effect op het cholesterolgehalte en daarmee op het risico op hart- en vaatziekten. Normaal wordt gamma-linoleenzuur (GLA) uit planten als teunisbloemen gewonnen, maar ook komkommerkruid is een mogelijkheid.

Komkommerkruid heeft echter ook een duistere kant, want de plant bevat ook kleine hoeveelheden pyrrolizidine alkaloïden (intermedine, lycopsamine, amabiline, supinine en een aantal gerelateerde stofjes), waarvan bewezen is dat ze kanker kunnen veroorzaken en giftig voor de lever (hepatotoxisch) zijn.

De prachtige blauwe kleur van de bloemblaadjes wordt veroorzaakt door thesinine, ook een pyrrolizidine alkaloïde, maar dit is een van de weinig niet-giftige pyrrolizidine alkaloïden in planten. Die bloemblaadjes mogen dus nog steeds een heerlijke salade versieren.