Gember

Gember (of djahé) is de wortel of wortelknol van de gemberplant (Zingiber officinale) en heeft een aantal minstens zo beroemde familieleden, zoals geelwortel (kurkuma of kunjit), kardemom (of kapulaga) en galangal (of laos). Gember was ooit inheems in zuidelijk China, maar diens faam als specerij zorgde ervoor dat het product zich al snel verspreidde. Eerst naar de eilanden van Nederlands Indië, die niet voor niets de Spice Islands werden genoemd, en later naar West-Afrika en het Caribisch gebied. Via de bekende zijderoute werd gember al in de eerste eeuw na Christus naar Europa vervoerd. Tegenwoordig is India de grootste producent van gember.

Gember is een pittige en geurige specerij. Jonge wortelknollen zijn sappig en vlezig met een nog erg milde smaak. In China worden die jonge wortelstokken in azijn of rijstwijn ingelegd of gewoon als groente meegekookt in gerechten. Gemberthee is ook een veel gebruikte manier om gember te consumeren. In vele Zuidoost-Aziatische keukens is gember een onmisbaar ingrediënt. Omdat Nederland in de zeventiende eeuw een koloniale grootmacht was is gember ook doorgedrongen in de keukenkasten van menig huishouden. Gember is natuurlijk ook een onmisbaar ingrediënt voor het 'oer-Hollandse' speculaas.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Zingiber, is allereerst afkomstig uit het Grieks: zingiberis (ζιγγ?βερις). Die versie is een vrij nauwkeurige transcriptie van hetzelfde woord in diverse Indiase talen, bijvoorbeeld het Pali (singivera) of het Sanskriet (shringavera). Die zijn op hun beurt weer afgeleid uit inji, het nog veel oudere Dravidische woord voor gember. Het tweede deel, officinale, is van Latijnse oorsprong en betekent zoiets als 'plek om zaken te doen'.

De typische geur van gember wordt veroorzaakt door een aantal etherische oliën, waaronder zingerone, shogaols en gingerols. Dat verklaart ook direct waarom gember na het bakken veel van de smaak heeft afgegeven aan de andere ingrediënten. Ook vlees wordt malser door het gebruik van gember, omdat verse gember een eiwitsplitsend enzym bevat.

Van gember wordt gemeld dat het misselijkheid tijdens de zwangerschap zou kunnen verminderen en wat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek? Het lijkt nog redelijk te werken ook[1]. Ook maag- en darmproblemen lijken te verminderen wanneer men voldoende gember in gerechten weet op te nemen[2]. Sommigen zeggen dat gember ook werkzaam zou zijn bij (het voorkomen van) kanker, maar studies bevestigen die meldingen niet. Wel kan gember een negatieve invloed hebben op de werking van sommige bloedverdunners.

[1] Viljoen et al: A systematic review and meta-analysis of the effect and safety of ginger in the treatment of pregnancy-associated nausea and vomiting in Nutrition Journal – 2014
[2] Haniadka et al: A review of the gastroprotective effects of ginger (Zingiber officinale Roscoe) in Food & Function – 2013