Chinese gember (of Krachai)

Chinese gember (Boesenbergia rotunda) gaat met het groot aantal andere namen door het leven, waaronder krachai, Chinese sleutel, vingerwortel, temoe koentji (Indisch), temu kunci (Maleis), kleine galanga of kamfergalanga. Het is dus duidelijk dat de Chinese gember verwant is aan de gember, galanga (of laos) en de geelwortel (kurkuma of koenjit). In tegenstelling tot de vaak dikke, knobbelige wortelstokken van zijn familieleden zijn ze van de Chinese gember lang en slank. Een 'bosje' wortelstokken doet inderdaad denken aan de vingers van een hand aan een gewricht of aan een sleutelbos, vandaar natuurlijk 'Chinese sleutel'.

De wortelstokken voeden een plant met prachtige roze bloemen. De Chinese gember is zelfs zo mooi dat hij als sierplant de reis van Zuidoost-Azië naar West-Europa heeft gemaakt.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Boesenbergia, is de Latijnse vorm van Boesenberg, de familienaam van de vrouw van Carl Ernst Otto Kuntze (1843-1907), een befaamde Duitse botanist die tussen 1874 en 1876 rond de wereld reisde en het Caraïbisch gebied, de USA, Japan, China, Zuidoost-Azië, het Arabisch schiereiland en Egypte aandeed. In 1904 maakte hij nogmaals een wereldreis. Kennelijk voelde hij zich toch een beetje schuldig dat hij zijn vrouw voortdurend alleen achterliet en vereeuwigde haar door haar te vernoemen. Het tweede deel, rotunda, is van Latijnse herkomst, waar rotundus 'rond' betekende. Dat woord was op haar beurt weer afgeleid van rota 'wiel'.

De Chinese gember heeft een subtiele, welhaast medicinale smaak, die een beetje aan een aangename kruising van gember, zwarte peper en kamfer doet denken. De pikante smaak kun je echt niet met een andere specerij verwarren en de Chinese gember geeft een frisse dimensie aan bepaalde gerechten. Vooral in visgerechten komt dit aspect ten volle naar boven.

In zijn thuislanden wordt de specerij ingezet als vervanging van gember en we kunnen hem aantreffen in traditionele Thaise gerechten als kaeng tai pla, een curry uit het zuiden van het land. Ook is Chinese gember onderdeel van smaakvolle specerijenpasta's met de naam kroeung, die gebruikt wordt in de keukens van Cambodja en de Khmer. Die pasta is qua vorm en toepassing vergelijkbaar met het specerijengebruik in de Thaise curry's.

Chinese gember doorstaat de reis naar het westen niet zo goed en daarom zul je hem alleen ingemaakt of ingevroren in rijkgesorteerde toko kunnen aantreffen.

In de volksgeneeskunst geloven mensen in Azië dat de Chinese gember helpt bij urineweginfecties, dysenterie, duizeligheid en diverse andere infecties. Een tonic, gemaakt van Chinese gember, zou een mens weer op krachten kunnen brengen na een lang ziekbed.