Kruipend zenegroen

Kruipend zenegroen (Ajuga reptans) behoort tot de grote familie van de munt en is een lage plant die in de tweede helft van de lente groeit. Hij wacht dus kennelijk tot de vorst echt uit het land is verdwenen. Deze zenegroensoort breidt uit via bebladerde, kruipende, bovenaardse uitlopers. Geen wonder dat men hem vaak groepsgewijs aantreft. Kruipend zenegroen komt voor in heel Europa met uitzondering van de meest noordelijk en meest zuidwestelijke delen. Ook vindt je deze soort in het Marokkaanse Atlasgebergte. In ons land is hij vrij algemeen, maar op de Waddeneilanden vindt kruipend zenegroen uiteraard de uiterste grens van zijn domein. Kruipend zenegroen bereikt een hoogte van 15 centimeter en bloeit met prachtige blauwe bloemen die in een toorts zijn verzameld.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Ajuga, is een verbasterde vorm van het Latijnse woord abigo, wat 'wegdrijven' of 'afdrijven' betekent en het gebruik van het plantengeslacht beschreef. Het werd namelijk ooit toegepast om een abortus op te wekken. Het tweede deel, reptans, is ook al van Latijnse herkomst en betekent 'kruipend'.

Kruipend zenegroen was tijdens de Middeleeuwen enorm populair in zo'n beetje heel Europa en werd voornamelijk toegepast als middel tegen verwondingen die het gevolg waren van veldslagen. De beroemde Engelse herbalist (en arts) Nicolas Culpeper (1616-1654) schreef in The English Physician (Enlarged) ‘The docoction of the leaves and flowers made in wine and taken dissolveth the congealed blood in those that are inwardly bruised by fall, or otherwise, and is very effectual for any inward wounds, thrusts or stabs in the body or bowels’.

De kruidendoktoren (m/v) geloofden dat kruipend zenegroen in staat was om diverse uiteenlopende gezondheidsproblemen op te lossen. Denk aan gangreen, zweren, verstuikingen, fistels, netelroos, gezwollen levers, katers en kaalheid. Bovendien heeft het een milde narcotiserende werking.

In de Victoriaanse tijd, ruwweg de tijd waarin Koningin Victoria in Engeland op de troon zat (1837 tot 1901), werd het nog in sanatoria gebruikt om tuberculose te behandelen en bloedingen te stelpen.

Inderdaad hebben onderzoekers diverse actieve ingrediënten aangetroffen toen ze die plant eens gingen onderzoeken. De meeste van die ingrediënten zijn echter giftig en daarom is kruipend zenegroen wat in de vergetelheid geraakt. Wel duidelijk was dat kruipend zenegroen inderdaad antibacteriële en bloedstelpende effecten bezit.

Onbevestigde geruchten melden dat een enkele geneesmiddelenfabrikant nog wel wat onderzoek laat verrichten aan kruipend zenegroen. Ze hopen er een middeltje aan te onttrekken dat kan werken tegen kaalheid. Oude verwachtingen blijken maar een trage dood te sterven.