Zonnebloem

De zonnebloem (Helianthus annuus) is een eenjarige plant die uit Zuid-Amerika stamt. De zonnebloem heeft een rechte, ruwharige stengel die in de volle zon en bij voldoende hoge temperaturen een hoogte van drie meter kan bereiken. Wat wij de bloem van de zonnebloem noemen is eigenlijk het bloemhoofd die bestaat uit talloze bloemetjes met vijf bloemblaadjes.

De de bloemen en de zaadjes zitten dicht opeen gepakt en vormen een wiskundig patroon dat bekend staat als de Fibonacci getallenreeks.

Zo'n 2600 vChr werden de zaden van de verre voorouders van de zonnebloem al getemd in Tabasco (Mexico). De inheemse bevolking, waaronder de Azteken en Inca's, gebruikte (afbeeldingen van) de zonnebloem als het symbool van hun zonnegod. In 1510 ontdekten de Spaanse kolonisten de zonnebloem op hun veroveringstochten in Zuid-Amerika en namen de zaden mee naar Europa.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Helianthus, is een combinatie woord uit het oud-Grieks: helios (ἥλιος) is 'zon' en anthos (ἄνθος) is 'bloem'. Samen is dat dus 'zonnebloem'. Het tweede deel, annuus, betekent 'jaar' in het Latijn. Het is immers een eenjarige plant.

Voor de duidelijkheid: de zonnebloem produceert zaden en in die zaden zitten de eetbare pitten. In Noord-Amerika zijn zonnebloemzaden een geliefde snack. Ze worden gezout of gekruid verkocht. Snackers bijten het zaadje open en eten de pit. Geperste zaden leveren zonnebloemolie op dat ook in ons land gewild is als bak- en braadolie. Red River Commodities produceert in de USA een pindakaas op basis van zonnebloempitten. Omdat die zaden geen noten zijn is dit product veilig voor mensen die een notenallergie hebben.

Zonnebloemen hebben de eigenschap dat ze gif uit bodem en water kunnen opnemen. Daardoor werden ze door de Indianen al toegepast bij slangenbeten. De medicijnman kauwde eerst op de wortel van een zonnebloem en zoog dan het gif uit de wond. Tegenwoordig worden zonnebloemen voor datzelfde doel ingezaaid op gronden waar kernrampen hebben plaatsgegevonden (Chernobyl en Fukuskima) om de bodem te zuiveren van radioactieve vervuiling door caesium-137 en strontium-90.

Door zijn populariteit wordt de zonnebloem wereldwijd geteeld en siert bovendien menige tuin. Ook als vogelvoer is het zaad zeer gewild. Geen wonder dat hij ook alom opduikt als exoot. Er zijn overigens prachtige cultivars op de markt, zoals de 'Prado Red' met dieprode bloemen. Die zou ik zelfs wel in mijn tuin willen accepteren.